Historia

Nazwa Rozprza oznacza miejsce, gdzie odbywały się rozprawy sądowe. Ślady osady odkrytej w Rozprzy pochodzą z IX/X wieku. Dokument z 1065 roku wystawiany przez Bolesława Śmiałego wymienia Rozprzę jako gród, który ma płacić daninę 7 grzywien. O znaczeniu, rozwoju i gospodarce w Rozprzy, już jako kasztelanii mówi Bulla Gnieźnieńska z 1136 roku ustanawiająca daniny na rzecz arcybiskupa w Gnieźnie. Na obszarze kasztelanii istniało szereg osad, których ludność zajmowała się rolnictwem, hodowlą bydła, wytopem żelaza, bartnictwem, itp. Przez Rozprzę w okresie wczesnego średniowiecza przebiegały ważne szlaki handlowe - z Gdańska przez Kraków na Węgry i z Rusi na Sieradz, Kalisz na zachód. Gród w ciągu czterech wieków swego istnienia padł dwukrotnie pastwą płomieni. Rozprza stanowiła własność m. in. Konrada Mazowieckiego. W roku 1247 została siłą zagarnięta przez Kazimierza swemu młodszemu bratu Ziemomysłowi. W roku 1263 przeszła w ręce księcia sieradzkiego Leszka Czarnego. Po nim w latach 1327-1339 należała do Przemysława. W roku 1344 Kazimierz Wielki przy okazji wyznaczenia dróg dla kupców cudzoziemskich ustanawia w Rozprzy celną komorę królewską. Z roku 1372 pochodzi dokument sprzedaży urzędu wójtowskiego, będący pośrednim dowodem, że miasto przed tą datą z pewnością posiadało lokację na prawie średzkim.
Rozkwit miasta przypada na okres panowania Jagiellonów, jakkolwiek utraciła ona już swoje znaczenie na rzecz pobliskiego Piotrkowa, gdzie powstało starostwo i siedziba powiatu. Odkrycie przez prof. M. Gumowskiego dwóch równocześnie używanych herbów miejskich wskazuje na to, że Rozprza była w tym czasie miastem podwójnym. Oba miasta nosiły tę samą nazwę, lecz posiadały osobne urzędy miejskie. Jedno stanowiło własność szlachecką, drugie stanowiło własność panującego.
Upadek Rozprzy spowodowały wojny szwedzkie w latach 1655-1660, wojna północna w latach 1700-1717 oraz walki konfederatów barskich, którym przewodził właściciel Rozprzy Regimentarz Zaremba. Pod koniec XVIII wieku Rozprza była już ubogą mieściną liczącą niewiele ponad 300 mieszkańców. W roku 1870 utraciła prawa miejskie na mocy dekretu władz carskich w odwet za pomoc oddziałom powstańczym J. Oxinskiego. W okresie I wojny światowej była bazą organizacyjną 4 i 5 pułku legionów. W latach międzywojennych stanowiła ubogą osadę rolniczą i siedzibę gminy. W 1928 roku padła ofiarą olbrzymiego pożaru. W czasie działań wojennych 1939 roku Rozprza stanowiła redutę obronną pozycji Prudki, bohatersko bronioną przez batalion kapitana E. Marszałka ze 146 pułku piechoty.
W okresie okupacji stanowiła silny ośrodek ruchu oporu. Działały tutaj oddziały armii krajowej, armii ludowej i partyzantki radzieckiej. W dniu 19 stycznia 1945 roku została wyzwolona przez oddziały armii radzieckiej.
W roku 1965 dla upamiętnienia 900 - lecia powstania grodu Rozprza ustawiono na prastarym grodzisku pamiątkowy głaz oraz tablicę z wyrytymi datami 1065 - 1965.